Ik durf me niet te wagen aan een definitie van ritme, en dan bedoel ik het ritme in een roman of verhaal.
Sommige passages zijn een rustplaats na een wilde tocht en soms heb je als lezer die rust even nodig om op adem te komen, dat weet ik ook wel. Gas geven en weer gas terugnemen.
Soms spit de schrijver een passage uit, de lezer weet dat er iets te gebeuren staat, de rust is bedrieglijk. Gevaar dreigt. En dan ineens slaat de schrijver toe. Ook dat is ritme.
En herhalen, dat ook, dat geeft cadans. (Maar herhalingen kunnen ook stomvervelend zijn indien verkeerd gebruikt.)
Een beginpassage vraagt om actie vind ik, direct een pittig ritme om mee te beginnen (maar dat geldt helaas weer niet voor iedere beginscène).
Wissel beschrijving, actie en dialoog af, dat is ook ritme.
Het taalgebruik van een nerveus keffertje heeft een ander ritme dan dat van een generaal. Maar wat ritme nu precies is? Ik weet het niet.
Het is verstandig een tekst hardop te lezen en dan te horen of ie lekker loopt, of het ritme goed is. Klankkleur is belangrijk, dat ook. Een moeilijk begrip, want wat is het karakter van een klank precies? Poëzie kan ons er het nodige over leren.
Werk met contrasten, zet een aandoenlijk jochie naast een macho, wedden dat die dan nog stoerder lijkt. Maar of dat ritme is?
De afwisseling tussen korte en lange zinnen, dat is zeker ritme.
Varieer het stramien van zinnen, de grammaticale volgorde.
Zoom in, zoom uit dat is ook ritme, detail versus de grote lijn, de seconde die bladzijden duurt en het jaar daarop in één zin, dat is ritme, net als de afwisseling van handeling en reflectie.
Maar voor de rest weet ik niet zo goed wat ritme is. Het is belangrijk, dat weet ik dan weer wel.